آبادیهای حوضه آبگیر لوت جنوبی / پراکندگی جغرافیایی محصولات کشاورزی در واحه های بم و نرماشیر

جهت تهیه و تدوین این مطلب نگارنده از منابعی که ذیلا ذکر خواهد شد استفاده نموده است و به کمک تحقیقات محلی و مسافرتهایی که به همراهی گروه بررسیهای جغرافیایی مؤسسه جغرافیا و یا تنها به منطقه بم و نرماشیر نموده اهتمام ورزیده است تا سطح زیرکشت و روش پراکندگی محصولات را برای یک سال زراعی متوسط در نظر بگیرد. به لحاظ اینکه مورد مطالعه دارای شرایط اقلیمی گرم وخشک و متغییری بوده و به ویژه مقدرریزش باران از سالی به سالی نوسان پذیر است سطح زیرکشت ومقدار محصولات کشاورزی طی سالهای مختلف تغییرات فاحش می یابد و در صورتیکه پراکندگی محصولات براساس سال بخصوصی تدوین و تصویر گردد نمای واقعی این پراکندگی که هدف ومنظور اصلی این مطالعه را تشکیل میدهد دریافت نخواهد شد . منابع مورد استفاده عبارت بوده اند از : 1- آمار کشاورزی سال 1345 که در فرهنگ آبادی های کشور به نظم در آمده و توسط مرکز آمار ایران‘ سازمان برنامه تهیه شده است. این آمار سطح های زیر کشت گندم‘ جو‘ محصولات تابستانی «سایر محصولات زراعی» (سایر محصولات زمینی به غیر از گندم و جو به نام «سایر محصولات زراعی »آمده است و شاید علت این وجه تسمیه اهمیت کمتر این محصولات در مقام مقایسه با گندم و جو «شتوی» باشد) و باغهای میوه را برای 645 ده منطقه بم و نرماشیر در اختیار ما قرار می دهد. 2- مدارک و اطلاعات کمی (سطح زیرکشت هر محصول) وکیفی که نگارنده جهت قریب 50 ده تیپ در منطقه بدست آورده است.این دهات برحسب معیارهای زیر انتخاب شده اند و سعی شده است در بین 50 ده تیپ مورد مطالعه دهاتی مشمول هریک از طبقه بندیهای زیر وجودداشته باشد تا در نتیجه بررسی ما جامع جمیع جنبه های زراعی موجود در منطقه بوده و تضادهای ناحیه ای را لااقل به طور تقریبی تصویر نماید. - برحسب موقع جغرافیایی: در دشت بم و نرماشیر قرار دارند یا در اطراف شهر و یا در منطقه کوهستانی؛ - برحسب منابع آب ومناطق آبیاری مختلف: دهاتی که به وسیله قنات آبیاری می شوند‘ دهاتی که بیشتر به وسیله قنات آبیاری می شوند ولی چاه ها ی عمیق و نیمه عمیق نیزبه عنوان آب مکمل زده شده اند‘ دهاتی که به وسیله رودخانه ها ی دائمی مشروب می شوند ‘ دهاتی که به وسیله چشمه سار و قنات مشروب می شوند؛ - برحسب سطح زندگی : دهات فقیر‘ غنی متوسط - برحسب سیستم مالکیت وطرز اداره: دهاتی که مشمول اصلاحات ارضی شده اند ‘ دهاتی که در آنها اجرای اصلاحات ارضی ضرورت نیافته است‘ دهاتی که دردست مالکین باقی مانده اند «دهات اربابی» سپس نگارنده د رهر یک ا زطبقه بندی های فوق الذکر دهات کوچک ‘ متوسط و بزرگ تمیز داده و سطح زیر کشت هر محصول را بدست اورده است . این تحقیق از سال 1347 تا زمان حاضر ادامه داشته وسعی شده است که ار قام جهت یک سال کشاورزی متوسط بدست آیند. بر اساس اطلاعات کمی وکیفی کسب شده جهت 50 ده تیپ صحت اطلاعات آماری (سال 1345) مربوط به بقیه دهات منطقه برحسب اینکه متعلق به کدامیک از طبقه بندیهای فوق الذکر کنترل شده است. دو منبع فوق الذکر علیرغم منشاء وسنه مختلف در سطح دهستان باهم مطابقت دارند . در حقیقت اقتصاد منطقه به اندازه ای را کد به نظر می رسد که یک اختلاف سنه ده دوازده ساله اثرات قابل ملاحظه ای روی ارقام سطح زیر کشت و ارقام مربوط به مقادیر محصولات زراعتی نداشته باشد. ولی سطح زیر کشت ومقدار محصولات کشاورزی همچنانکه قبلا اشاره شد بنا بر شرایط آب وهوایی و به ویژه مقدار ریزش باران از سالی به سالی شدیدا تغییر می یابد. وبه همین جهت سعی شده است روش پراکندگی محصولات برای یک سال زراعی متوسط تصویر و تدوین گردد. به این منظور به دنبال تحقیق شخصی روی 50 ده تیپ ‘ نگارنده تغییراتی در ارقام مربوط به آمار سال 1345 داده است . همچنین جهت تعداد کوچکی از دهاتی که مرکز آمار جهت آنها ارقامی تهیه ننموده است ارقام تخمینی بدست آورده است. دومنبع آماری مذکور در سطح ده با یکدیگر اختلاف دارند . امکان دارد که حین اجرای اصلاحات ارضی ارقام مرکز آمار جهت پاره ای دهات بیشتر و جهت دهات معینی کمتر تخمین زده شده باشد. ولی تا جایی که به این مطالعه مربوط می شود پراکندگی محصولات در سطح دهستان عرضه می شود و عدم مطابقت بین ارقام دومنبع نامبر ده در سطح ده مشکلی فراهم نمی نماید.